စက္မႈႏုိင္ငံမ်ား တည္ေထာင္ၾကရာတြင္ အစိုးရမ်ားက သဘာ၀၀န္းက်င္ မပ်က္စီးေစရန္ ဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းထားေလ့ရွိသည္။ ဥပေဒမ်ားတြင္ လူထုကာကြြယ္ေရးကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ ၀န္းက်င္ထိပါး ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားကို တင္ျပရန္ ေဖာ္ျပထားသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားရွိသလို မေဖာ္ျပထားေသာ ႏုိင္ငံမ်ားရွိသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ လူထုအေနျဖင့္ မိမိတို႔မွာ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ား ၾကံဳေတြ႔လာပါက စီမံကိန္းမ်ားကို ရပ္တန္႔ပစ္ႏုိင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိပါသည္။
အီေကြေဒါတိုင္းျပည္၏ Andes ေတာင္တန္းကေလးမ်ားတြင္္ ေတာထူထူလွပေသာ ေနရာေလးတခု ရွိသည္္။ ထိုေနရာတြင္ Junin လူမ်ိဳးစုမ်ား ေတာင္ယာလုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကသည္။ ဆင္းရဲၾကေသာ္လည္း ၎ေနရာတြင္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းလာသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီရွိၿပီ။ မၾကာေသးေသာ ကာလတခုတြင္ သူတို႔ေဒသ၌ ေၾကးနီသတၱဳမိုိင္းႀကီးတခု လာေရာက္လုပ္ကိုင္မည္ဆိုေသာ စိန္ေခၚမႈတခုႏွင့္ ရင္ဆိုင္ၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရသည္။
ဂ်ပန္ Company တခု ေရာက္လာၿပီး သူတို႔ေဒသမွာ တူးဆြရွာေဖြမႈမ်ား လုပ္လာသည္။ Company မွ လမ္းမ်ား ေဖာက္ေပးမည္။ ေဆးခန္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးမည္။ ေက်ာင္းမ်ား ေဆာက္ေပးမည္ အစရွိသည့္ မက္လံုးကတိမ်ား ေပးလာေသာအခါ တူးဆြရွာေဖြမႈမ်ားကို လူထုက ခြင့္ျပဳထားလိုက္သည္။ ေနာက္ဆံုး ကုမၼဏီမွ Copper သတၱဳေၾကာႀကီး ေတြ႔သြားသည္။ Junin ေဒသခံလူထုလည္း သူတို႔ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားတြင္ သတၱဳတူးဆြရွာေဖြ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းေနၿပီဆိုသည္ကို သိရွိလာၾကသည္။ ေနာက္ပိုင္း လူအမ်ားအျပားတြင္ အေရျပားယားယံ အကြက္ေပၚျခင္း အပါအ၀င္ အျခား က်န္းမာေရးျပႆနာေပါင္းစံု ျဖစ္ပြားလာပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လူထုမွ Company ကို တူးဆြမႈမ်ား ရပ္ပစ္ရန္ ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ကုမၸဏီက မရပ္သည့္အတြက္ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ား ျဖစ္လာသည္။ သတၱဳရွာေဖြေရးလုပ္သားမ်ား အားလပ္ရက္ အေ၀းေရာက္ေနခ်ိန္မွာ ရြာသူရြာသား ရာေပါင္းမ်ားစြာသည္ သူတို႔၏ စခန္းအထဲ ၀င္သြားၿပီး မိုင္းတူးကိရိယာ၊ ပရိေဘာဂ၊ အျခားတန္ဖိုးရွိေသာအရာမ်ားကို စခန္းအထဲမွ ဖယ္ရွားၿပီး အာဏာပိုင္ေတြဆီ အပ္ထားလိုက္သည္။ ထို႔ေနာက္ စခန္းကို မီးရႈိ႕ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ကုမၼဏီက သိရွိသြားၿပီး လုပ္ငန္းရပ္ဆိုင္းလိုက္သည္။ ထိုေနာက္ ကေနဒါမွ ကုမၸဏီတခုဆီသို႔ မိုင္းတြင္းတူးလုပ္ငန္းကို ေရာင္းခ်လိုက္သည္။
လူထုစုစည္းမႈကို ၿဖိဳခြဲပစ္ရန္ ကေနဒါကုမၸဏီမွ ႀကိဳးစားလာသည္။ Junin ေဒသခံမ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေျမမ်ားကို ေငြေၾကးေျမာက္ျမားစြာ ေပးၿပီး ၀ယ္ယူသည္။ တခ်ိဳ႕က ေရာင္းၾကသည္။ တခ်ိဳ႕က မေရာင္း။ သည့္အတြက္ ပဋိပကၡျဖစ္လာႏုိင္ေၾကာင္း ကုမၸဏီက သိရွိခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ႏုိင္ရန္ ဆရာ၀န္တဦး ထားေပးပါ၏။ သို႔ေသာ္ သတၱဳတြင္းေဆာက္လုပ္ၿခင္းကို သေဘာတူေၾကာင္း စာရြက္မွာ လက္မွတ္ထိုးေပးေသာ လူမ်ားကိုသာ ၾကည့္ရႈေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ တရားမွ်တမႈမရွိသည့္ လုပ္ရပ္မ်ားကို အျခားႏုိင္ငံမ်ားက သိရွိၿပီးေနာက္ ဖ်ားနာေနေသာ လူမ်ားကို ကုသေပးႏုိင္ရန္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ကူညီေထာက္ပံ့ေရးသမားမ်ားမွ က်န္းမာေရးလုပ္သားတဦး ေစလႊတ္ေပးပါသည္။
အီေကြေဒါႏုိင္ငံတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား မစတင္ခင္ EIA (Environmental Impact Assessment) ဆိုသည့္ ၀န္းက်င္ထိပါး ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား တင္ျပရန္ ဥပေဒ ရွိထားသည္။ Junin လူထုမွ မိမိေျမကို ကာကြယ္ႏုိင္ရန္ EIA ကို သူတို႔အတြက္ လက္နက္သဖြယ္ အသံုးျပဳႏုိင္ေၾကာင္း သိရွိထားၾကသည္။
EIA ကုိ အေသအခ်ာ မလုပ္ေဆာင္ပါက မိုင္းတြင္းေဆာက္လုပ္မႈကို အစိုးရက ခြင့္ျပဳရန္ ျငင္းပယ္ႏုိင္သည္ကို လူထုမွ သိရွိထားၾကသည္။ သမာသမတ္က်ေသာ EIA တြင္ Copper သတၱဳတူးေဖာ္ေရးေၾကာင့္ လူမ်ား အတင္းအဓမၼ ေျပာင္းေရႊ႕ခံရျခင္း၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း၊ ေရလမ္းေၾကာင္းပ်က္စီးေျပာင္းလဲျခင္း၊ အမႈိက္သ႐ုိက္မ်ား၊ သတၱဳမ်ား၊ အျခားအဆိပ္ဓာတ္မ်ားေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းမႈျဖစ္ပြားျခင္း ... အစရွိသည့္ ၀န္းက်င္ထိပါးမႈမ်ားကို ေဖာ္ျပရမည္ဆိုသည္ကိုလည္း သိရွိထားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူထုမွ ဥပေဒကို အသံုးခ်ၿပီး အသာယူဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၾကသည္။ ကုမၸဏီက EIA လုပ္ေဆာင္ၿပီးေၾကာင္း ေၾကညာၿပီးေသာ္လည္း ျပည့္စံုမႈမရွိဟုဆိုကာ အစိုးရမွ ပယ္ခ်လိုက္ပါသည္။ Junin ေဒသတြင္ ေၾကးနီသတၱဳ တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းႀကီး ရပ္တန္႔သြားေတာ့သည္။
တရားဥပေဒေဘာင္အတြင္းက ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားအျပင္ လူထုုမွ တိုက္႐ုိက္လႈပ္ရွားမႈမ်ားကိုလည္း လုပ္ေဆာင္ၾကပါသည္။ မိမိနယ္ေျမအထဲ Company ၀င္ေရာက္မလာေစရန္ လမ္းပိတ္ျခင္း၊ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားက မိမိတို႔ေဒသကို သတၱဳမတူးရနယ္ေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကညာျခင္း ... စေသာနည္းလမ္း ေပါင္းစံုအသံုးျပဳကာ Copper သတၱဳမိုင္းႀကီးေၾကာင့္ မိမိတို႔အိမ္ယာမ်ား ဖ်က္ဆီးခံရမည့္ေဘး၊ သစ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးမည့္ေဘးႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား ပ်က္စီးမည့္ ေဘးမ်ားကို Junin လူထုမွ ကာကြယ္ႏုိင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
EIA အေၾကာင္း
ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားေနရေသာလူထုမ်ားမွာ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈကာ သဘာ၀သယံဇာတ ထုတ္လုပ္ရန္ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကိုသာ ဦးစားေပးတတ္ေသာ အစိုးရႏွင့္ စီးပြားေရးအဖြဲ႔အစည္းႀကီးမ်ား၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျပဳမႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္ ဆက္ဆံခံရမႈမ်ားကို ၾကံဳေတြ႔ရေလ့ရွိသည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးစီမံခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ေဒသခံမ်ား ဖယ္ထုတ္ခံရျခင္း၊ ဆိုးရြားလွေသာ ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈမ်ား ျဖစ္ေစျခင္း၊ လူထုလံုျခံဳမႈကို ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္း၊ အဆိပ္ဓာတ္မ်ားေၾကာင့္ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္းတို႔ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အစိုးရမ်ား၏ လူထုကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဳမႈမ်ားကိုပင္ ေငြေၾကးေပါႂကြယ္လွေသာ
စီးပြားေရးေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ားမွ တားဆီးထားႏုိင္တဲ့ အင္အားရွိၾကသည္။
ေဒသဆိုင္ရာႏွင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ဥပေဒမ်ား၏ အကူအညီကို မရရွိပါက ႏုိင္ငံတကာဥပေဒမ်ားမွ အကာအကြယ္ ရယူႏုိင္သည္။ လူထုမွ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ရပိုင္ခြင့္ရွိ၏ ဆိုေသာ Idea မွာ ဥပေဒေရးရာနယ္ပယ္တြင္ လူသိနည္းလွွသည္။
စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစီမံကိန္းမ်ားေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ပ်က္စီးမႈမ်ား တိုးပြားလာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစိုးရမ်ား၊ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီးမွ ၾကံရြယ္ႏုိင္ေသာ EIA ဆိုသည့္ ကိရိယာတခုကို ဥပေဒအရ လိုအပ္လာၾကသည္။
စီမံကိန္းတခု၏ လူ၊ တိရိစၦာန္၊ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ အရည္အေသြးမ်ားအေပၚ မည္သို႔မည္ပံု သက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း EIA တြင္ ေဖာ္ျပရမည္။ (စီမံကိန္းမ်ားတြင္ လမ္းေဖာက္၊ သတၱဳတူးေဖာ္၊ ေလဆိပ္ေဆာက္၊ ေနာက္ အျခား စက္မႈဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ပါ၀င္ပါသည္)
လူမႈေရးျပႆနာမ်ားျဖစ္ေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ရျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ေပ်ာက္ဆံုးျခင္း (ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမႈ၊ သမိုင္း၀င္ေနရာမ်ား၊ ဘာသာေရး အထြတ္အျမတ္ေနရာမ်ား စသည္) တို႔ကိုလည္း တင္ျပေပးရမည္။ စီမံကိန္းကို မျဖစ္မေန ေဆာင္ရြက္ရမည္ဆိုပါကလည္း EIA ရွိသည့္အတြက္ ထိခိုက္မႈအနည္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ပါမည္။ ေကာ္ပိုေရးရွင္းတခုတည္း သို႔မဟုတ္ လူထုႏွင့္အစိုးရ ပူးေပါင္းပါ၀င္ကာ EIA ေပၚထြက္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သည္။
EIA ၏ အေျခခံလုပ္ေဆာင္မႈ ၂ ခုမွာ ...
၁။ စီမံကိန္းေၾကာင့္ ထိခိုက္မႈမ်ားေလ့လာျခင္းႏွင့္ ထိခိုက္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပထားေသာ အစီရင္ခံစာ ေရးသားျခင္း၊ စီမံကိန္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မည့္ Company ၏ တာ၀န္သာျဖစ္သည္။ လူထုပါ၀င္္မႈ ရွိရွိ မရွိရွိ ရသည္။
၂။ လူထု ေတြ႔ဆံုအစည္းအေ၀းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ထိခိုက္ခံရမည့္ ေဒသခံမ်ားကို စီမံကိန္းမစခင္ သံုးသပ္ အကဲျဖတ္ရန္ ခြင့္ျပဳျခင္းျဖစ္သည္။
EIA ကို ႀကိဳတင္သတိထားျခင္း စည္းမ်ဥ္း (Precautionary Principle) ျဖင့္ လမ္းေၾကာင္းေပးကာ ေရးဆြဲပါမွ သမာသမတ္က်လိမ့္မည္။
Precautionary Principle ၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာ...
အကယ္၍ တစံုတရာသည္ အႏၱရာယ္ကို ျဖစ္ေစႏုိင္သည္ဟု ယံုၾကည္ရန္ အေၾကာင္းျပခ်က္ရွိပါက ေသခ်ာေၾကာင္း မသိရွိေသးေသာ္လည္း အႏၱရာယ္ကို စြန္႔စားလုပ္ေဆာင္ျခင္းထက္ ေရွာင္ကြင္းလိုက္ပါက ပိုမိုေကာင္းမြန္ေၾကာင္း ဟူ၍ျဖစ္သည္။
ထိုစည္းမ်ဥ္းမွာ ႏုိင္ငံအမ်ားစုရွိ စည္းမ်ဥ္းမ်ား ၏ ဆန္႔က်င္ဖက္။ အႏၱရယ္ရွိလာမွ ရပ္ဆိုင္းမည္္ဆိုေသာ စည္းမ်ဥ္းကိုသာ သံုးေနၾကသည္။၎စည္းမ်ဥ္းမ်ိဳးကိုDead Bodies Principle (လူေသေကာင္ စည္းမ်ဥ္း) ဟုေခၚ၏။
Company အမ်ားစုမွာ လူထုပါ၀င္မႈကို မဖိတ္ေခၚခင္ EIA အစီရင္ခံစာမ်ားကို ေရးထားေလ့ရွိသည္။ EIA ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အစည္းအေ၀းမ်ားကို လူထုမွ သိရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ျခင္းမရွိ။ သို႔မဟုတ္ လူထုမွ အစည္းအေ၀းမ်ားကို လက္လွမ္းမမီေစရန္ ဖန္တီးထားေလ့ရွိသည္။
EIA ေဖာ္ေဆာင္ေရးတြင္ လူထုမွ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ အခြင့္အေရးတရပ္ ျဖစ္သည္။ လူထု ပါ၀င္လာပါက Company က ေပးေသာ အခ်က္အလက္မ်ားသာမက ေနရာေပါင္းစံုမွ အခ်က္အလက္မ်ား စံုလင္စြာ ရရွိလာမည္။ ျဖစ္လာႏုိင္ေသာ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားကိုလည္း နားလည္လာေစရန္ အခ်ိန္ရလာမည္ျဖစ္သည္။
EIA ေဖာ္ေဆာင္ေရးတြင္ ပါ၀င္ျခင္းျဖင့္ မိမိလူထုကို ပညာေပးစည္း႐ုံးျခင္းျဖစ္သလို ေရရွည္အတြက္ မိမိတို႔ က်န္းမာေရးႏွင့္ အရင္းအျမစ္ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ပိုမို ထိေရာက္စြာ လုပ္ေဆာင္လာႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။
အႏၱရာယ္ရွိေသာ စီမံကိန္းမ်ားကို အျမဲ ရပ္တန္႔ႏုိင္ေလ့မရွိ။ သို႔ေသာ္ EIA သည္ ေဒသခံလူထုကို ကာကြယ္မႈေပးႏုိင္သည္။
EIA တြင္ လူထုအသံ ပါ၀င္ရန္ ေတာင္းဆိုႏုိင္သည္။ လူထုကိုယ္စားလွယ္ရွိပါက (သို႔မဟုတ္) အစိုးရကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ခန္႔ထားပါကလည္း ထိုသူတို႔သည္ သတင္းစကားမ်ားကို လူထုထံ ျပန္လည္ျဖန္႔ေ၀ ရွင္းျပရမည္။
EIA အစီရင္ခံစာတခုလံုးကို လူထုမွ ဖတ္ရႈခြင့္ရွိပါသည္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ (သို႔မဟုတ္) တစိတ္တပိုင္း အစီရင္ခံစာမ်ားကို လက္မခံသင့္။
EIA အစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ လံုျခံဳေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ လူမႈေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ (အညစ္အေၾကး) ရွင္းလင္းေရး ကုန္က်စရိတ္မ်ား ...စသည့္ အခန္းက႑မ်ား ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။ Company မွ လူထုကို အသိမေပးလိုေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားၿဖစ္သည္။
EIA တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ျပႆနာအျပင္ မေဖာ္ျပထားေသာ ျပႆနာမ်ားကို မီဒီယာ၊ အစိုးရအရာရွိမ်ားႏွင့္ လူထုမွ သိရွိႏုိင္ရန္ ေ၀ငွျဖန္႔ေ၀ၾကရမည္။ လူထုမွ သိရွိထားပါမွ အႏၱရာယ္ႀကီးမားလွေသာ စီမံကိန္းမ်ားကို အားေကာင္းက်ယ္ျပန္႔စြာ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ႏုိင္ပါမည္။
အခ်က္အလက္မ်ားကို ႏုိင္ငံတကာဆိုင္ရာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား (ဥပမာ- ကမၻာ့ကုလသမဂၢ) အထိ ေရာက္ရွိေအာင္ ျဖန္႔ေ၀ႏုိင္ပါသည္။ သို႔မွသာ လူထုအေရးကို တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ အစိုးရမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ားကို ဖိအားေပးႏုိင္ပါလိမ့္မည္။
ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးတြင္ ...
(၁) သတၱဳတြင္း တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းေၾကာင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိခိုက္ၿပီး ေဒသခံလူထုမ်ား က်န္းမာေရးထိခိုက္ႏုိင္ေၾကာင္း။
(၂) ေလာဘေဇာကပ္ေနေသာ စီးပြားေရးသမားမ်ားမွ လူထုအသံကို နားမေထာင္ပံု။ လူထုညီညြတ္မႈကို ေငြေၾကး အသံုးျပဳကာ ၿဖိဳခြဲရန္ ႀကိဳးစားပံု။
(၃) ႏုိင္ငံတိုင္းမွာ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး ... စေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ားကို တိတိက်က်
ျပဌာန္းထားရန္ လိုအပ္ပံု။
(၄) EIA အစီရင္ခံစာမ်ား အေရးႀကီးပံု။
(၅) ျပည္သူလူထု၏ စုစည္းညီညြတ္မႈအားျဖင့္ မိမိတို႔ အႏၱရာယ္မ်ားကို တြန္းလွန္ရန္ ဥပေဒအကာအကြယ္ တခုတည္းသာမက တျခား သင့္ေလ်ာ္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳၾကကာ ေအာင္ပြဲရေစရန္ ႀကိဳးပမ္းပံုမ်ားကို သိရွိႏုိင္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လူထု၏အားကို အထင္မေသးၾကပါရန္၊ ဆင္းရဲသားမ်ားကို အႏုိင္မက်င့္ၾကပါရန္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ ဆိုသူမ်ားမွလည္း ျပည္သူ႔ကာကြယ္ေရးဥပေဒမ်ား ႀကိဳးစားေရးဆြဲေပးရန္။ ေတာင္းဆိုေပးရန္။ Honest (သမာသမတ္က်ေသာ) EIA မ်ား ျဖစ္မျဖစ္ ဆန္းစစ္ေပးပါရန္ ေမတၱာရပ္ခံအပ္ပါသည္။
အီေကြေဒါမွ Junin ဆင္းရဲသားလူထု ေအာင္ပြဲရခဲ့သလို ကမၻာေပၚရွိ လူထုတိုင္း ေအာင္ပြဲရႏုိင္သည္။ မိမိေဒသ ထိခိုက္မႈမရွိေစရန္အတြက္္ လူထုမွ တြန္းလွန္လႈပ္ရွားျခင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရးပင္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ျပည္သူလူထုကို ေလးစားစြာ တင္ျပလိုက္ရပါသည္။
စာႂကြင္း ။ ။ EIA လက္နက္ကိုင္စြဲ၍ မေအာင္ျမင္ႏုိင္ပါက တရားမမႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုၾကသည္။ ေနာက္ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ တရားစြဲပံု နည္းလမ္းမ်ားကို တင္ျပပါမည္။ အထက္ပါ ေဆာင္းပါးသည္ ႏုိင္ငံမ်ား၏ စက္မႈတည္ေဆာက္မႈ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္မ်ားကို ဆန္႔က်င္တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လက္ခံျခင္း သေဘာကို မေဆာင္ပါ။ လူထုႏွင့္ သဘာ၀၀န္းက်င္ ကာကြယ္ေရးကိစၥမ်ားကိုသာ တင္ျပျခင္းျဖစ္သည္။
အီေကြေဒါတိုင္းျပည္၏ Andes ေတာင္တန္းကေလးမ်ားတြင္္ ေတာထူထူလွပေသာ ေနရာေလးတခု ရွိသည္္။ ထိုေနရာတြင္ Junin လူမ်ိဳးစုမ်ား ေတာင္ယာလုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကသည္။ ဆင္းရဲၾကေသာ္လည္း ၎ေနရာတြင္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းလာသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီရွိၿပီ။ မၾကာေသးေသာ ကာလတခုတြင္ သူတို႔ေဒသ၌ ေၾကးနီသတၱဳမိုိင္းႀကီးတခု လာေရာက္လုပ္ကိုင္မည္ဆိုေသာ စိန္ေခၚမႈတခုႏွင့္ ရင္ဆိုင္ၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရသည္။
ဂ်ပန္ Company တခု ေရာက္လာၿပီး သူတို႔ေဒသမွာ တူးဆြရွာေဖြမႈမ်ား လုပ္လာသည္။ Company မွ လမ္းမ်ား ေဖာက္ေပးမည္။ ေဆးခန္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးမည္။ ေက်ာင္းမ်ား ေဆာက္ေပးမည္ အစရွိသည့္ မက္လံုးကတိမ်ား ေပးလာေသာအခါ တူးဆြရွာေဖြမႈမ်ားကို လူထုက ခြင့္ျပဳထားလိုက္သည္။ ေနာက္ဆံုး ကုမၼဏီမွ Copper သတၱဳေၾကာႀကီး ေတြ႔သြားသည္။ Junin ေဒသခံလူထုလည္း သူတို႔ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားတြင္ သတၱဳတူးဆြရွာေဖြ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းေနၿပီဆိုသည္ကို သိရွိလာၾကသည္။ ေနာက္ပိုင္း လူအမ်ားအျပားတြင္ အေရျပားယားယံ အကြက္ေပၚျခင္း အပါအ၀င္ အျခား က်န္းမာေရးျပႆနာေပါင္းစံု ျဖစ္ပြားလာပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လူထုမွ Company ကို တူးဆြမႈမ်ား ရပ္ပစ္ရန္ ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ကုမၸဏီက မရပ္သည့္အတြက္ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ား ျဖစ္လာသည္။ သတၱဳရွာေဖြေရးလုပ္သားမ်ား အားလပ္ရက္ အေ၀းေရာက္ေနခ်ိန္မွာ ရြာသူရြာသား ရာေပါင္းမ်ားစြာသည္ သူတို႔၏ စခန္းအထဲ ၀င္သြားၿပီး မိုင္းတူးကိရိယာ၊ ပရိေဘာဂ၊ အျခားတန္ဖိုးရွိေသာအရာမ်ားကို စခန္းအထဲမွ ဖယ္ရွားၿပီး အာဏာပိုင္ေတြဆီ အပ္ထားလိုက္သည္။ ထို႔ေနာက္ စခန္းကို မီးရႈိ႕ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ကုမၼဏီက သိရွိသြားၿပီး လုပ္ငန္းရပ္ဆိုင္းလိုက္သည္။ ထိုေနာက္ ကေနဒါမွ ကုမၸဏီတခုဆီသို႔ မိုင္းတြင္းတူးလုပ္ငန္းကို ေရာင္းခ်လိုက္သည္။
လူထုစုစည္းမႈကို ၿဖိဳခြဲပစ္ရန္ ကေနဒါကုမၸဏီမွ ႀကိဳးစားလာသည္။ Junin ေဒသခံမ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေျမမ်ားကို ေငြေၾကးေျမာက္ျမားစြာ ေပးၿပီး ၀ယ္ယူသည္။ တခ်ိဳ႕က ေရာင္းၾကသည္။ တခ်ိဳ႕က မေရာင္း။ သည့္အတြက္ ပဋိပကၡျဖစ္လာႏုိင္ေၾကာင္း ကုမၸဏီက သိရွိခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ႏုိင္ရန္ ဆရာ၀န္တဦး ထားေပးပါ၏။ သို႔ေသာ္ သတၱဳတြင္းေဆာက္လုပ္ၿခင္းကို သေဘာတူေၾကာင္း စာရြက္မွာ လက္မွတ္ထိုးေပးေသာ လူမ်ားကိုသာ ၾကည့္ရႈေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ တရားမွ်တမႈမရွိသည့္ လုပ္ရပ္မ်ားကို အျခားႏုိင္ငံမ်ားက သိရွိၿပီးေနာက္ ဖ်ားနာေနေသာ လူမ်ားကို ကုသေပးႏုိင္ရန္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ကူညီေထာက္ပံ့ေရးသမားမ်ားမွ က်န္းမာေရးလုပ္သားတဦး ေစလႊတ္ေပးပါသည္။
အီေကြေဒါႏုိင္ငံတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား မစတင္ခင္ EIA (Environmental Impact Assessment) ဆိုသည့္ ၀န္းက်င္ထိပါး ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား တင္ျပရန္ ဥပေဒ ရွိထားသည္။ Junin လူထုမွ မိမိေျမကို ကာကြယ္ႏုိင္ရန္ EIA ကို သူတို႔အတြက္ လက္နက္သဖြယ္ အသံုးျပဳႏုိင္ေၾကာင္း သိရွိထားၾကသည္။
EIA ကုိ အေသအခ်ာ မလုပ္ေဆာင္ပါက မိုင္းတြင္းေဆာက္လုပ္မႈကို အစိုးရက ခြင့္ျပဳရန္ ျငင္းပယ္ႏုိင္သည္ကို လူထုမွ သိရွိထားၾကသည္။ သမာသမတ္က်ေသာ EIA တြင္ Copper သတၱဳတူးေဖာ္ေရးေၾကာင့္ လူမ်ား အတင္းအဓမၼ ေျပာင္းေရႊ႕ခံရျခင္း၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း၊ ေရလမ္းေၾကာင္းပ်က္စီးေျပာင္းလဲျခင္း၊ အမႈိက္သ႐ုိက္မ်ား၊ သတၱဳမ်ား၊ အျခားအဆိပ္ဓာတ္မ်ားေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းမႈျဖစ္ပြားျခင္း ... အစရွိသည့္ ၀န္းက်င္ထိပါးမႈမ်ားကို ေဖာ္ျပရမည္ဆိုသည္ကိုလည္း သိရွိထားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူထုမွ ဥပေဒကို အသံုးခ်ၿပီး အသာယူဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၾကသည္။ ကုမၸဏီက EIA လုပ္ေဆာင္ၿပီးေၾကာင္း ေၾကညာၿပီးေသာ္လည္း ျပည့္စံုမႈမရွိဟုဆိုကာ အစိုးရမွ ပယ္ခ်လိုက္ပါသည္။ Junin ေဒသတြင္ ေၾကးနီသတၱဳ တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းႀကီး ရပ္တန္႔သြားေတာ့သည္။
တရားဥပေဒေဘာင္အတြင္းက ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားအျပင္ လူထုုမွ တိုက္႐ုိက္လႈပ္ရွားမႈမ်ားကိုလည္း လုပ္ေဆာင္ၾကပါသည္။ မိမိနယ္ေျမအထဲ Company ၀င္ေရာက္မလာေစရန္ လမ္းပိတ္ျခင္း၊ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားက မိမိတို႔ေဒသကို သတၱဳမတူးရနယ္ေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကညာျခင္း ... စေသာနည္းလမ္း ေပါင္းစံုအသံုးျပဳကာ Copper သတၱဳမိုင္းႀကီးေၾကာင့္ မိမိတို႔အိမ္ယာမ်ား ဖ်က္ဆီးခံရမည့္ေဘး၊ သစ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးမည့္ေဘးႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား ပ်က္စီးမည့္ ေဘးမ်ားကို Junin လူထုမွ ကာကြယ္ႏုိင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
EIA အေၾကာင္း
ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ားအတြက္ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားေနရေသာလူထုမ်ားမွာ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈကာ သဘာ၀သယံဇာတ ထုတ္လုပ္ရန္ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကိုသာ ဦးစားေပးတတ္ေသာ အစိုးရႏွင့္ စီးပြားေရးအဖြဲ႔အစည္းႀကီးမ်ား၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျပဳမႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္ ဆက္ဆံခံရမႈမ်ားကို ၾကံဳေတြ႔ရေလ့ရွိသည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးစီမံခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ေဒသခံမ်ား ဖယ္ထုတ္ခံရျခင္း၊ ဆိုးရြားလွေသာ ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈမ်ား ျဖစ္ေစျခင္း၊ လူထုလံုျခံဳမႈကို ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္း၊ အဆိပ္ဓာတ္မ်ားေၾကာင့္ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္းတို႔ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အစိုးရမ်ား၏ လူထုကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဳမႈမ်ားကိုပင္ ေငြေၾကးေပါႂကြယ္လွေသာ
စီးပြားေရးေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ားမွ တားဆီးထားႏုိင္တဲ့ အင္အားရွိၾကသည္။
ေဒသဆိုင္ရာႏွင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ဥပေဒမ်ား၏ အကူအညီကို မရရွိပါက ႏုိင္ငံတကာဥပေဒမ်ားမွ အကာအကြယ္ ရယူႏုိင္သည္။ လူထုမွ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ရပိုင္ခြင့္ရွိ၏ ဆိုေသာ Idea မွာ ဥပေဒေရးရာနယ္ပယ္တြင္ လူသိနည္းလွွသည္။
စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးစီမံကိန္းမ်ားေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ပ်က္စီးမႈမ်ား တိုးပြားလာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစိုးရမ်ား၊ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီးမွ ၾကံရြယ္ႏုိင္ေသာ EIA ဆိုသည့္ ကိရိယာတခုကို ဥပေဒအရ လိုအပ္လာၾကသည္။
စီမံကိန္းတခု၏ လူ၊ တိရိစၦာန္၊ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ အရည္အေသြးမ်ားအေပၚ မည္သို႔မည္ပံု သက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း EIA တြင္ ေဖာ္ျပရမည္။ (စီမံကိန္းမ်ားတြင္ လမ္းေဖာက္၊ သတၱဳတူးေဖာ္၊ ေလဆိပ္ေဆာက္၊ ေနာက္ အျခား စက္မႈဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ပါ၀င္ပါသည္)
လူမႈေရးျပႆနာမ်ားျဖစ္ေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ရျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ေပ်ာက္ဆံုးျခင္း (ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမႈ၊ သမိုင္း၀င္ေနရာမ်ား၊ ဘာသာေရး အထြတ္အျမတ္ေနရာမ်ား စသည္) တို႔ကိုလည္း တင္ျပေပးရမည္။ စီမံကိန္းကို မျဖစ္မေန ေဆာင္ရြက္ရမည္ဆိုပါကလည္း EIA ရွိသည့္အတြက္ ထိခိုက္မႈအနည္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ပါမည္။ ေကာ္ပိုေရးရွင္းတခုတည္း သို႔မဟုတ္ လူထုႏွင့္အစိုးရ ပူးေပါင္းပါ၀င္ကာ EIA ေပၚထြက္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သည္။
EIA ၏ အေျခခံလုပ္ေဆာင္မႈ ၂ ခုမွာ ...
၁။ စီမံကိန္းေၾကာင့္ ထိခိုက္မႈမ်ားေလ့လာျခင္းႏွင့္ ထိခိုက္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပထားေသာ အစီရင္ခံစာ ေရးသားျခင္း၊ စီမံကိန္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မည့္ Company ၏ တာ၀န္သာျဖစ္သည္။ လူထုပါ၀င္္မႈ ရွိရွိ မရွိရွိ ရသည္။
၂။ လူထု ေတြ႔ဆံုအစည္းအေ၀းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ထိခိုက္ခံရမည့္ ေဒသခံမ်ားကို စီမံကိန္းမစခင္ သံုးသပ္ အကဲျဖတ္ရန္ ခြင့္ျပဳျခင္းျဖစ္သည္။
EIA ကို ႀကိဳတင္သတိထားျခင္း စည္းမ်ဥ္း (Precautionary Principle) ျဖင့္ လမ္းေၾကာင္းေပးကာ ေရးဆြဲပါမွ သမာသမတ္က်လိမ့္မည္။
Precautionary Principle ၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာ...
အကယ္၍ တစံုတရာသည္ အႏၱရာယ္ကို ျဖစ္ေစႏုိင္သည္ဟု ယံုၾကည္ရန္ အေၾကာင္းျပခ်က္ရွိပါက ေသခ်ာေၾကာင္း မသိရွိေသးေသာ္လည္း အႏၱရာယ္ကို စြန္႔စားလုပ္ေဆာင္ျခင္းထက္ ေရွာင္ကြင္းလိုက္ပါက ပိုမိုေကာင္းမြန္ေၾကာင္း ဟူ၍ျဖစ္သည္။
ထိုစည္းမ်ဥ္းမွာ ႏုိင္ငံအမ်ားစုရွိ စည္းမ်ဥ္းမ်ား ၏ ဆန္႔က်င္ဖက္။ အႏၱရယ္ရွိလာမွ ရပ္ဆိုင္းမည္္ဆိုေသာ စည္းမ်ဥ္းကိုသာ သံုးေနၾကသည္။၎စည္းမ်ဥ္းမ်ိဳးကိုDead Bodies Principle (လူေသေကာင္ စည္းမ်ဥ္း) ဟုေခၚ၏။
Company အမ်ားစုမွာ လူထုပါ၀င္မႈကို မဖိတ္ေခၚခင္ EIA အစီရင္ခံစာမ်ားကို ေရးထားေလ့ရွိသည္။ EIA ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အစည္းအေ၀းမ်ားကို လူထုမွ သိရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ျခင္းမရွိ။ သို႔မဟုတ္ လူထုမွ အစည္းအေ၀းမ်ားကို လက္လွမ္းမမီေစရန္ ဖန္တီးထားေလ့ရွိသည္။
EIA ေဖာ္ေဆာင္ေရးတြင္ လူထုမွ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ အခြင့္အေရးတရပ္ ျဖစ္သည္။ လူထု ပါ၀င္လာပါက Company က ေပးေသာ အခ်က္အလက္မ်ားသာမက ေနရာေပါင္းစံုမွ အခ်က္အလက္မ်ား စံုလင္စြာ ရရွိလာမည္။ ျဖစ္လာႏုိင္ေသာ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားကိုလည္း နားလည္လာေစရန္ အခ်ိန္ရလာမည္ျဖစ္သည္။
EIA ေဖာ္ေဆာင္ေရးတြင္ ပါ၀င္ျခင္းျဖင့္ မိမိလူထုကို ပညာေပးစည္း႐ုံးျခင္းျဖစ္သလို ေရရွည္အတြက္ မိမိတို႔ က်န္းမာေရးႏွင့္ အရင္းအျမစ္ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ပိုမို ထိေရာက္စြာ လုပ္ေဆာင္လာႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။
အႏၱရာယ္ရွိေသာ စီမံကိန္းမ်ားကို အျမဲ ရပ္တန္႔ႏုိင္ေလ့မရွိ။ သို႔ေသာ္ EIA သည္ ေဒသခံလူထုကို ကာကြယ္မႈေပးႏုိင္သည္။
EIA တြင္ လူထုအသံ ပါ၀င္ရန္ ေတာင္းဆိုႏုိင္သည္။ လူထုကိုယ္စားလွယ္ရွိပါက (သို႔မဟုတ္) အစိုးရကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ခန္႔ထားပါကလည္း ထိုသူတို႔သည္ သတင္းစကားမ်ားကို လူထုထံ ျပန္လည္ျဖန္႔ေ၀ ရွင္းျပရမည္။
EIA အစီရင္ခံစာတခုလံုးကို လူထုမွ ဖတ္ရႈခြင့္ရွိပါသည္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ (သို႔မဟုတ္) တစိတ္တပိုင္း အစီရင္ခံစာမ်ားကို လက္မခံသင့္။
EIA အစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ လံုျခံဳေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ လူမႈေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္မ်ား၊ (အညစ္အေၾကး) ရွင္းလင္းေရး ကုန္က်စရိတ္မ်ား ...စသည့္ အခန္းက႑မ်ား ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။ Company မွ လူထုကို အသိမေပးလိုေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားၿဖစ္သည္။
EIA တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ျပႆနာအျပင္ မေဖာ္ျပထားေသာ ျပႆနာမ်ားကို မီဒီယာ၊ အစိုးရအရာရွိမ်ားႏွင့္ လူထုမွ သိရွိႏုိင္ရန္ ေ၀ငွျဖန္႔ေ၀ၾကရမည္။ လူထုမွ သိရွိထားပါမွ အႏၱရာယ္ႀကီးမားလွေသာ စီမံကိန္းမ်ားကို အားေကာင္းက်ယ္ျပန္႔စြာ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ႏုိင္ပါမည္။
အခ်က္အလက္မ်ားကို ႏုိင္ငံတကာဆိုင္ရာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား (ဥပမာ- ကမၻာ့ကုလသမဂၢ) အထိ ေရာက္ရွိေအာင္ ျဖန္႔ေ၀ႏုိင္ပါသည္။ သို႔မွသာ လူထုအေရးကို တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ အစိုးရမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ားကို ဖိအားေပးႏုိင္ပါလိမ့္မည္။
ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးတြင္ ...
(၁) သတၱဳတြင္း တူးေဖာ္ေရးလုပ္ငန္းေၾကာင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိခိုက္ၿပီး ေဒသခံလူထုမ်ား က်န္းမာေရးထိခိုက္ႏုိင္ေၾကာင္း။
(၂) ေလာဘေဇာကပ္ေနေသာ စီးပြားေရးသမားမ်ားမွ လူထုအသံကို နားမေထာင္ပံု။ လူထုညီညြတ္မႈကို ေငြေၾကး အသံုးျပဳကာ ၿဖိဳခြဲရန္ ႀကိဳးစားပံု။
(၃) ႏုိင္ငံတိုင္းမွာ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး ... စေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ားကို တိတိက်က်
ျပဌာန္းထားရန္ လိုအပ္ပံု။
(၄) EIA အစီရင္ခံစာမ်ား အေရးႀကီးပံု။
(၅) ျပည္သူလူထု၏ စုစည္းညီညြတ္မႈအားျဖင့္ မိမိတို႔ အႏၱရာယ္မ်ားကို တြန္းလွန္ရန္ ဥပေဒအကာအကြယ္ တခုတည္းသာမက တျခား သင့္ေလ်ာ္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳၾကကာ ေအာင္ပြဲရေစရန္ ႀကိဳးပမ္းပံုမ်ားကို သိရွိႏုိင္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လူထု၏အားကို အထင္မေသးၾကပါရန္၊ ဆင္းရဲသားမ်ားကို အႏုိင္မက်င့္ၾကပါရန္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ ဆိုသူမ်ားမွလည္း ျပည္သူ႔ကာကြယ္ေရးဥပေဒမ်ား ႀကိဳးစားေရးဆြဲေပးရန္။ ေတာင္းဆိုေပးရန္။ Honest (သမာသမတ္က်ေသာ) EIA မ်ား ျဖစ္မျဖစ္ ဆန္းစစ္ေပးပါရန္ ေမတၱာရပ္ခံအပ္ပါသည္။
အီေကြေဒါမွ Junin ဆင္းရဲသားလူထု ေအာင္ပြဲရခဲ့သလို ကမၻာေပၚရွိ လူထုတိုင္း ေအာင္ပြဲရႏုိင္သည္။ မိမိေဒသ ထိခိုက္မႈမရွိေစရန္အတြက္္ လူထုမွ တြန္းလွန္လႈပ္ရွားျခင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရးပင္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ျပည္သူလူထုကို ေလးစားစြာ တင္ျပလိုက္ရပါသည္။
ေဒါက္တာတင့္ေဇာ္ဦး
၂-၃-၂၀၁၂
စာႂကြင္း ။ ။ EIA လက္နက္ကိုင္စြဲ၍ မေအာင္ျမင္ႏုိင္ပါက တရားမမႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုၾကသည္။ ေနာက္ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ တရားစြဲပံု နည္းလမ္းမ်ားကို တင္ျပပါမည္။ အထက္ပါ ေဆာင္းပါးသည္ ႏုိင္ငံမ်ား၏ စက္မႈတည္ေဆာက္မႈ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္မ်ားကို ဆန္႔က်င္တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လက္ခံျခင္း သေဘာကို မေဆာင္ပါ။ လူထုႏွင့္ သဘာ၀၀န္းက်င္ ကာကြယ္ေရးကိစၥမ်ားကိုသာ တင္ျပျခင္းျဖစ္သည္။
